Okul Çağı Çocukluk Döneminde Beslenme

Okul çağı 6-12 yaş grubu çocukları kapsar. Bu dönem büyüme ve gelişmenin hızlı olduğu, besin ögesi gereksinimlerinin yüksek olduğu, duygusal gelişim hızının arttığı, yaşam boyu sürecek davranışların kazanılmaya başlandığı dönemlerdir. Bu yaş grubundaki çocuklara sağlıklı beslenme ve yaşam tarzı alışkanlıklarının kazandırılması yetişkinlik dönemi hastalıklarının önlenmesi açısından atılacak adımlar için temeldir. Büyüme süreci önemli miktarda enerji ve yeni dokuların yapımı için daha fazla miktarda proteini, mineralleri ve vitaminleri gerektirir. Tüm enerji ve besin öğelerinin yeterli ve dengeli karşılanabilmesi için okul çocuklarının tüketmeleri gereken besinlerin iyi, kaliteli ve yeterli miktarlarda olması önem taşır.

Bu dönmedeki beslenme hedefleri:

  • Çocuğun normal büyüme ve gelişimini sağlamak
  • Çocuğun çeşitli besinlerden tüketmesini sağlamak
  • Çocuğa sağlıklı beslenme alışkanlıkları kazandırmak
  • Okul başarısını artırmak

Okul çağı, çocuğun toplum yaşamına ilk kez bilinçli olarak girdiği bir dönemdir. Okul öncesi çağda çocuğun beslenme alışkanlıklarını aile etkilerken okul çağında arkadaşlar, reklamlar gibi etkenler ön plana çıkar. Okulda beslenme konusunda kontrolsüzlük, özellikle annenin çalıştığı durumlarda okuldan eve gelince kendi kendine yiyecek hazırlama sonucu çocuk yanlış beslenme alışkanlıklarına sahip olabilir. Bu nedenle çocuğun yeterli ve dengeli beslenebilmesi için çocuğun kendisinin, ailenin ve okul yönetimindeki kişilerin ve öğretmenlerin beslenme konusunda eğitilmeleri önemlidir.

OKUL ÇAĞI ÇOCUKLUK DÖNEMİNDE GÖRÜLEN BESLENME SORUNLARI NELERDİR?

Çocuk, evde aile bireylerinin denetiminde bir beslenme sürdürürken okulda ve okul dışında tek başına kalmakta ve yanlış beslenme alışkanlıkları kazanmaktadır. Sıkça rastlanan bu alışkanlıklar çocuğun yetersiz ve dengesiz beslenmesine neden olmaktadır. Çocuğun düzensiz besin alımı, yanlış besin seçimi, besinlerin sağlıksız hazırlanması, pişirilmesi ve saklanmasında hatalı uygulamalar, okullarda verilen ve yenilen besinlerin uygun olmayışı beslenme sorunlarına neden olmaktadır. Okul çağı çocuklarında karşılaşılan bir diğer problem ise öğün atlanmasıdır. Okula yetişme telaşı, yetersiz zaman gibi mazeretler ile en çok sabah kahvaltısı atlanmaktadır.

Geçmişle kıyaslandığında günümüz okul çocuklarının şeker ve hayvansal yağları fazla, demir, kalsiyum, lif ve antioksidant içeren besinleri yetersiz tükettikleri ve hareketsiz oldukları görülmektedir. Bu nedenle de ileri yaşlarda ortaya çıkan bazı kronik hastalıklar (kalp hastalıkları, yüksek tansiyon ve şişmanlık gibi) açısından yüksek risk taşımaktadırlar. Okul çağı çocukları beslenme yetersizliklerinden en çok etkilenen gruplardan biridir ve beslenme sorunları ile çocukların vücut yapıları arasında doğru orantılı bir ilişki söz konusudur.

Türkiye’de okul çağı çocukları ve adölesanlarında görülen beslenme ile ilişkili sorunlar arasında iştahsızlık ve zayıflık, gelişim geriliği ve kısa boyluluk, aşırı enerji alımı, şeker içeriği yüksek yiyecek ve içecek tüketimi ve yetersiz hareket ve nedeniyle oluşan şişmanlık ve şişmanlığa neden olan hastalıklar (tansiyon yüksekliği, şeker hastalığı, karaciğer yağlanması gibi) yer almaktadır. Bunların yanı sıra araştırmalar yetersiz ve dengesiz beslenmenin öğrencilerin dikkat sürelerini kısalttığı, algılamalarını azalttığı, öğrenmede güçlük ve davranış bozuklukları ile okula devamsızlık ve okul başarısında düşmeye neden olduğunu bildirmektedir.

OKUL ÇAĞI ÇOCUKLUK DÖNEMİNDE BESLENME NASIL OLMALIDIR?

Bu dönemde iyi beslenme alışkanlığı kazanmak ve besin öğeleri yönünden zengin bir diyet tüketmek çok önemlidir. Çünkü “sağlıklı beslenme, sağlıklı çocukluk, sağlıklı çocukluk ise; sağlıklı yetişkinlik demektir”. Çocuğun yaşına, cinsiyetine göre yeterli ve dengeli beslenmesinin en önemli göstergesi çocuğun büyüme ve gelişmesidir. Büyümenin yeterliliği çocuklarda yaşına ve cinsiyetine göre olması gereken vücut ağırlığı ve boy uzunluğunun saptanması ile anlaşılır.

Çocuklar yeterli ve dengeli beslenmek, besin çeşitliliğini artırmak için her öğünde farklı besin gruplarından tüketmelidir. Öğün atlanmamalı, 3 ana ve 1-2 ara öğünle beslenme sağlanmalıdır. Günün en önemli öğünü olan kahvaltı alışkanlık haline getirilmelidir. Özellikle meyve, sebze ve protein içeren besinler her gün tüketilmeli, besin değeri düşük ve enerji değeri yüksek yiyecek ve içeceklerin tüketimi sınırlandırılmalıdır. Endüstri ürünü ve işlenmiş gıdalar (cips, çikolata, gofret, bisküvi, hazır meyve suları gibi) verilmemelidir. Vücut ağırlığı kontrol edilmeli, fiziksel aktivite arttırılmalıdır. Şeker tüketimi azaltılmalıdır. Ayaküstü (fast-food) yeme alışkanlığı azaltılmalıdır. Sıvı alımı yeterli olmalıdır (günde 8-10 bardak).

Yeterli ve dengeli beslenme için öğünlerde 4 besin grubundan da yeterli alınmalıdır.

1.GRUP (Süt, yoğurt, peynir, ayran, sütlü tatlılar gibi süt ürünleri)

Okul çağı çocuğu günde 3-4 porsiyon süt grubundan almalıdır.

1 Porsiyon:

1 su bardağı süt

2 kibrit kutusu büyüklükte peynir

1 küçük kase muhallebi ya da sütlaç

2. GRUP (Et, tavuk, balık, yumurta ve kuru baklagiller)

Bu gruptaki besinlerin her birinden veya bir kaçından her gün 2-3 porsiyon tüketilmelidir.

1 Porsiyon: 

2-3 köfte büyüklüğünde et, tavuk, balık veya hindi

8-10 yemek kaşığı pişmiş kuru baklagil

2 adet yumurta

3.GRUP (Sebzeler ve Meyveler)

Bu gruptan her gün en az 5 porsiyon alınmalıdır.

1 Porsiyon:

Portakal, elma, armut, muz gibi meyvelerin orta büyüklükte 1 tanesi

Kayısı, erik, çilek gibi meyvelerin 3-6 adeti

1 orta büyüklükte patates ya da havuç

200 ml taze sıkılmış meyve suyu

4 yemek kaşığı pişmiş sebze yemeği

4. GRUP (Ekmek ve makarna, bulgur, irmik gibi tahıl ürünleri)

Bu gruptan okul çağı çocukları vücut ağırlıklarına göre 3-6 porsiyon almalıdır.

1 porsiyon:

1 orta dilim ekmek

Yarım hamburger ekmeği.

 6-8 kaşık pişmiş pirinç, makarna veya bulgur

 1 orta dilim börek.

                               ÖRNEK MENÜLER

KAHVALTI                                              ÖĞLE/AKŞAM

Haşlanmış yumurta                                    Mercimek çorba

Beyaz peynir                                              Izgara köfte/bulgur pilavı

Taze sıkılmış meyve suyu                          Ayran/Yoğurt

Ekmek                                                        Zeytinyağlı taze fasulye/ Salata

Söğüş domates, salatalık, zeytin        

OKUL ÇAĞI BESLENMESİNDE BİLMEMİZ GEREKENLER

  • Okul çağı (6-12 yaş) büyüme ve gelişmenin hızlı olduğu ve yaşam boyu sürebilecek davranışların büyük ölçüde oluştuğu önemli bir dönemdir.
  • Bu dönemde büyüme ve gelişme için çocuğun yeterli miktarda enerji alması sağlanmalı, öğünlerin protein, karbonhidrat, yağ, vitamin ve mineral içeriği yeterli ve dengeli olmalıdır.
  • Öğün atlanılmamalı, ara öğünlerde çocuğun sağlıklı beslenmesi için meyve, ayran, süt, taze sıkılmış meyve suları, peynirli sandviç, ev yapımı kek veya poğaça gibi besinlerden tercih edilmelidir.
  • Bu dönemde çocuklar yetersiz ve dengesiz beslenirse, hastalıklara karşı direnç azalır,  sık hastalanır ve hastalıkları ağır seyreder.
  • Çocuk, ailesi ve gerekirse öğretmeni yeterli ve dengeli beslenme konusunda eğitilmelidir.
  • Okul başarısı için sabah kahvaltısı atlanılmamalıdır. Her gün mutlaka bir yumurta ve bir su bardağı şekersiz süt tüketilmelidir.
  • Çocuğun şeker ve yağ içeriği yüksek besinler (cips, kızartmalar, şekerli yiyecekler, hazır meyve suları, kolalı ve gazlı içecekler gibi.) yerine et, süt, yoğurt, kuru baklagiller, sebze, meyve gibi besin değeri yüksek sağlıklı besinleri tercih etmesi sağlanmalıdır.
  • Aşırı tuz tüketiminden kaçınılmalı, yemeklerde iyotlu tuz kullanılmalıdır.
  • Ülkemizde çocuklar yeterli güneş görmediği ve D vitamininden zengin gıdalar tüketmediği için D vitamini eksikliği sıktır. Bu nedenle D vitamini düşük olanlara ek D vitamini verilmelidir.
  • Günlük ihtiyacı kadar su tüketimi sağlanmalıdır.
  • Çocuklarda yanlış ya da yetersiz beslenmeye bağlı obezite (şişmanlık) ve malnütrisyon  gelişimi engellenmelidir.

 

  1. Bölümü Okumak İçin Tıklayınız >>
sağlıklı beslenme
Okul Öncesi Çocuklarda Sağlıklı Beslenme
Okul Çağı Çocukluk Döneminde Beslenme
Başa dön