Ergenlik kızlarda 8-13, erkeklerde 9-14 yaşları arasında başlar. Günümüzde normal ergenlik daha küçük yaşlarda başlamaktadır. Erken ergenlik ise kızlarda 8 yaşından önce göğüslerin, erkeklerde 9 yaşından önce testislerin (yumurta=haya) büyümeye başlamasıdır. Sonra genital ön bölgede kıllanma, peniste (pipi) büyüme ve boy uzama artışı eşlik eder. Bulguları olan çocuklarda tanıyı kesinleştirmek için kan tetkikleri, kemik yaşı için el bilek grafisi tespiti ve ultrasonografi yapılır. Ergenlik hormonları (FSH, LH, östrojen, testosteron) yüksek ise gerekli olan çocuklarda hipofiz ve beyin magnetik rezonans görüntüsü (MRI) çekilir.
Tanı konan çocuklar tedavi edilmeli mi?
Bu kararı vermek zordur ve mutlaka çocuk endokrinoloji uzmanlarından oluşan konseylerde tartışılmalıdır.
Tedavi gerektiren durumlar nelerdir?
1) Kemik yaşının erken kapanmasına bağlı olarak erişkin boyunun beklenenden kısa kalma riski olan çocuklar.
2) Kız çocukların 10 yaşından önce adet görmesi nedeni ile erken yaşta östrojen maruziyetini ve etkisini çocukta göstermesi.
3) Artan ergenlik hormonlarına bağlı olarak yaşıtlarından farklı davranış ve tepkiler vermeye başlayarak psikososyal problemleri erken yaşta göstermeye başlayan çocuklar.
4) Zeka geriliği ile giden sendromik çocuklarda erken yaşta psiskososyal problemleri olanlar için ergenliği durdurmak gerekir.
Tedavi edilmeyen erken ergenlikte final erişkin boyu erkek çocuklarda 152-156 cm, kız çocuklarda 150-154 cm’ye ulaşır. Tedaviye başlamada çocuğun yaşı, ergenliğin hızlı seyir göstermesi, bulguların ve kemik yaşının hızlı ilerlemesi ve final erişkin boyunun kısa kalma ihtimali önemlidir. Kızlarda 7, erkeklerde 9 yaşından önce başlamışsa mutlaka tedavi verilir. 7-8 yaş arası tedavi tartışmalıdır.
Tedavi
Tedavi olarak GnRH analoğu dediğimiz ilaçlar kullanılır. Bu ilaçlar 28 günde bir kas içi ya da cilt altı uygulanır. Üç ayda bir kullanılan depo tedavileri de diğer bir seçenektir. Altı yaşından önce tedavi verilen kızlarda boy kazanımı ortalama 9-10 cm’dir, 6-8 yaş arası tedavi edilenlerde boy kazanımı net olarak bilinmemektedir. Tedaviden sonra kızlarda göğüs küçülür, meme dokusu kaybolur, erkek çocuklarda testis (yumurta) boyutu küçülür. Yıllık büyüme hızı düşük olanlarda büyüme hormonu eksikliği de saptanırsa tedaviye büyüme hormonu eklenir. Tedavi sırasında çocuklar günlük yaşamda fizik aktivitelerini yapmalı ve günlük kalsiyum, D vitamini gereksinimlerini almalıdır.
İlaçların yan etkileri
İlaçların belirgin önemli yan etkileri yoktur. Bilinen yan etkileri şunlardır:
• Kilo artışı
• İlk doz sonrası az miktarda geçici kanama
• Nadiren baş ağrısı ve bulantı
• İğne yapılan yerde alerjik reaksiyon ve şişme
Tedavi kızlarda 10-11 yaş, erkeklerde 12-13 yaşında kesilir. Kızlar tedavi kesildikten 1-2 yıl sonra adet görür. 6-9 ay sonra da adet görenler vardır. Tedavi görenlerde üreme ve gebelik normaldir, kısırlık olmaz. Tedavi kesiminden sonra boy kazanımı, adet görme ve düzeni, polikistik over gelişimi, vücut yağ dağılımı, obezite ve kemik mineral yoğunluğu denetlenmelidir.